Bamboestokken uit eigen tuin: prima bouwmateriaal

In de loop der jaren wordt het jaarlijks wegsnoeien van overjarige bamboestokken in de tuin een steeds terugkerend ritueel voor veel liefhebbers. Ik heb inmiddels een grote schuur vol liggen, en kreeg het plan om er experimenteel mee te gaan bouwen. Het eerste probleem waar ik tegen aanliep, betrof de zeer beperkte diameter van de beschikbare halmen. In verschillende boeken (zie literatuurlijst onderaan dit artikel) wordt informatie gegeven, maar die heeft betrekking op veel dikkere bamboe. Om toch solide constructies te maken, heb ik bamboestokken samen gebundeld tot dikkere ‘palen’. (foto 1)

Kromme en rechte bamboestokken

Vanwege het feit dat veel halmen aan de basis iets gebogen zijn viel dat niet mee; de meeste soorten groeien niet zo erg kaarsrecht. Het onderste, kromste gedeelte van een halm is juist wel het sterkste. Onderaan is een halm dikwandiger en liggen de knopen dichter bij elkaar. Pogingen om gebogen bamboestokken recht te krijgen door ze als )( neer te leggen en met klemmen tegen elkaar te trekken hadden niet het gewenste, rechte resultaat maar leverde een kromme, getordeerde paal.

De bamboe met de meest rechte en dikwandige stokken uit mijn collectie is Phyllostachys atrovaginata. De diameter ervan  is hier in de tuin aan de basis maximaal  ± 50 mm, op 5 meter nog altijd ± 28 mm. Hiervan is dan ook het basis-geraamte (foto 2) gebouwd. De vertikale, dragende palen waar het dak op rust zijn gemaakt van gebundelde stokken van Phyllostachys parvifolia en Phyllostachys virella. Deze zijn aan elkaar verbonden met pinnen van Fargesia scabrida en Fargesia robusta.

Voor de nok is een uitzonderlijk dikke en lange halm van Phyllostachys kwangsiensis gebruikt. Deze zeer productieve bamboe vertoonde een buitengewone groeikracht in mijn tuin, maar heeft gebloeid! Is in de toekomst voorlopig niet leverbaar want de bloei schijnt  nu (2019) nog altijd niet voorbij te zijn. Als extra versteviging is veel touw gebruikt (kunststof van een soort waarmee strobalen worden gebonden).

Gebruik gedroogde stokken!

De gebruikte bamboe werd tijdens het bouwen uit eigen tuin geoogst naar behoefte. Dat heeft als nadeel dat het  nog niet gedroogd is en dus iets zal gaan krimpen in de loop der tijd (nagenoeg niet in de lengterichting maar wel in de dikte tot 12 %). Hierdoor kunnen verbindingen later los gaan zitten. De minste krimp treedt op bij halmen die 3 jaar of ouder zijn. Pas na 3 jaar is een halm voldoende verhout. (Om te weten hoe oud een halm is, kunnen elke zomer alle halmen een streepje krijgen; halmen met 3 streepjes of meer worden dan in de winter geoogst.)

Test de sterkte van bamboestokken uit eigen tuin

In ruim een maand heb ik (met hulp!) de benodigde bamboe geoogst en daarvan een carport gebouwd van 3.6 x 5 meter, met een nokhoogte van 325 cm en een doorrijhoogte van 215 cm. De sterkte van het geraamte werd regelmatig getest door er op verschillende plaatsen aan te gaan hangen, waardoor de zwakste verbindingen het begaven. Door deze steeds te versterken is uiteindelijk een stevig geraamte gemaakt (zie foto 3).

Verbinden met pinnen van Fargesia

Om de bamboe aan elkaar te verbinden heb ik pinnen gebruikt van Fargesia scabrida. Van deze bamboe had ik toevallig veel halmen beschikbaar; maar ik neem aan dat veel andere Fargesiasoorten ook voldoen. Ik heb alleen de oudere overjarige halmen gebruikt, omdat die beter verhout zijn. In het begin gebruikte ik pinnen van 6 mm dik, maar dat bleek te zwak. Door aan het bamboegeraamte te gaan hangen met mijn 80 kilo’s, werden de verbindingen zwaar op de proef gesteld! Daarna gebruikte ik pinnen van 8 mm, en bij de verbindingen waar de grootste krachten op werken heb ik pinnen van 10 mm gebruikt.  Pinnen van 6 tot 8 mm bevinden zich meestal op de hoogte waar de eerste zijtakken beginnen. Pinnen van 10 mm komen uit het onderste deel van de Fargesiahalm, deze zijn dikwandiger en daardoor sterker. Eventueel uitstekende ringen kun je wegslijpen met de slijpmachine. Elke pinverbinding wordt met stevig touw versterkt om mogelijke verschuiving van halm of pin te voorkomen. Op de punten A,B en C (zie foto 4) waar de de grootste krachten op werken, zijn de Fargesiapinnen later toch vervangen door 10 mm slotbouten.

Extra versteviging

Omdat deze versteviging nog steeds niet kon voorkomen dat de voorkant van het dak iets verzakte als ik eraan hing, is er ter versteviging een extra halm DE (foto 6) aangebracht, evenals voor de zekerheid een extra zware halm AC (van P. parvifolia) voor de overspanning van de ingang. Om eventueel indeuken van deze en andere liggende bamboestokken te voorkomen, is het belangrijk dat de grootste druk op een knoop komt. Als dit niet kan, dan kan een eindsegment versterkt worden met extra stukken halm volgens foto 6.

Het heen en weer bewegen van de ingang is opgelost door de zijkant vóór en in het midden te schoren met een dikke bamboepaal aan een in de grond geslagen (geïmpregneerde) stekpaal te zien rechts op foto 4.

Het dak

Het dak is opgebouwd uit een laag aaneengesloten bamboestokken (diverse soorten, vooral veel P. bissettii) in de lengterichting. Elk van deze halmen is op 5 plaatsen met touw vastgebonden. Daaroverheen is transparante kasfolie gelegd, en daar overheen is een tweede laag bamboehalmen aangebracht in de dwarsrichting. Deze laag houdt de folie op haar plaats. De uiteinden van deze laag steken boven de nok uit, en zijn steeds nét naast een knoop afgezaagd om inwateren tegen te gaan. Elk van deze halmen is doorboord en aan een geplastificeerd staalkabeltje (4 mm) geregen (foto 7). Daarmee is het dak waterdicht, en het folie valt niet op. Als er een vrijwel onbeperkte hoeveelheid Fargesia’s beschikbaar zou zijn, dan zou ik hebben gekozen voor een dakbedekking van dikke bossen Fargesia, toegepast zoals bij een rieten dak. In dat geval was de folie niet nodig geweest.

Het dak is sterk genoeg om erop te zitten. Bamboe pinnen die het daardoor begeven, zijn telkens vervangen door slotbouten.

Bouwen met eigen bamboe is wel zeer tijdrovend. Omdat het veel voldoening geeft, is dat geen punt.  Het is bovendien zeer leerzaam om met vallen en opstaan te ontdekken wat de beste manier is om tot een sterk bouwsel te komen. Voor deze carport is wel veel bamboe nodig (minstens 1350 m)! Aan ijzerwaren en folie was ik ruwweg 200 euro kwijt.

Hier volgt een lijst van benodigde materialen:

24 hoekijzers van 15 x 15 cm (op winderige plaatsen zwaardere uitvoering kiezen)
2 meter draadeind 8 mm (roestvrij staal!) plus moeren
6 gebundelde bamboestokken (3 halmen/paal) van 220 cm plus  2 maal 2 palen bij de ingang = 24 stuks
Nok, en dakbasis = 3 van de dikste en meest rechte halmen van 5 meter
10 halmen van 230 cm voor diagonale versteviging van de zijkanten
2 maal 3 dikke, rechte halmen voor het dakgeraamte van ruim 250 cm
3 dikke, rechte halmen voor de overspanning + 1 extra boven de ingang van 375 cm lang
Diagonale halmen voor extra stevigheid in totaal 6 x 320 cm, 6 x 100 cm en 3 “hanebalken” van 80 cm
Eerste laag dak totaal  ± 70 halmen aan elke kant van ruim 5 meter en gemiddeld 25-30 mm dik
Tweede laag dak totaal ± 110 halmen van 2.5 meter aan elke kant
± 80 pinnen totaal
± 1000 m touw
Geplastificeerd staalkabel: 5 meter, diameter 4 mm
Een vel dikke kasfolie van 6 x 6 m

Handig gereedschap: afkortzaag, boormachine, snoeischaar, schaar, decoupeerzaag, houten hamer, slijpmachine

Hans Prins, Zomer 2009

PS het is inmiddels 2024, en de carport is vorig jaar mbv de hakselaar terug in de kringloop in de tuin gebracht. Maar dit jaar hopen we een grotere en nog sterkere bouwen!
bamboestokken zijn op de kwekerij te koop.

Literatuurlijst:

– “Building with Bamboo”, Jules J.A. Janssen, I.T. Publications London, ISBN 1 85339 010 0
– “Bamboo Rediscovered”, Victor Cusack,Earth Garden Books,Trentham, Australia, ISBN 0 9595889 8 1
– “The Book of Bamboo”, David Farrelly, Sierra Club Books, San Francisco, ISBN 0-87156-824-1