Samen met collega-kweker en vriend Erik Jannink ben ik 2 weken in november 2016 vanuit het op 1500 m hoogte gelegen Sapa op plantenjacht geweest. Het doel was om onbekende planten te vinden en hiervan zaden en/of stekken te verzamelen, waarmee we de komende jaren ervaring willen opdoen. Het gaat hierbij vooral om winterhardheid en sierwaarde, maar er zijn ook planten verzameld die in ons land vermoedelijk alleen als kuipplant kunnen worden gehouden.
In het omliggende ruige, moeilijk begaanbare bergland is de flora enorm rijk. Naar schatting komen er in geheel Vietnam zo’n 12000 verschillende soorten planten voor (dat is ruwweg 10 keer zo veel als in NL!), waarvan er ±6000 zijn beschreven. Volop kans op het vinden van onbekende soorten dus tijdens onze plantenjacht! We hebben ons vooral gericht op wintergroene planten, gembers en bergbananen.
Bambusa met vorstschade loopt weer uit hoog in de Noord Vietnamese bergen
Het bergklimaat van Noord Vietnam
In Noord Vietnam heerst een subtropisch bergklimaat. Het kan er koud en nat zijn. In Sapa kan het zelfs wel eens sneeuwen. Wij hadden geluk, het was elke dag mooi weer. In het bergland leven verschillende stammen, elk met hun eigen taal, cultuur en klederdracht. Het dagelijks leven is voor deze mensen vaak keihard. Ze zijn aangewezen op het verzamelen van allerlei bosproducten, die op markten en langs wegen te koop worden aangeboden. Door de zeer snel groeiende bevolking van Vietnam (nu al bijna 100miljoen!!!) staat de natuur enorm onder druk. Allerlei epiphytische orchideeën bv. worden in het wild verzameld en op markten verkocht. Vietnamezen die in het zeer warme laagland wonen, komen naar Sapa om een frisse neus te halen en nemen deze planten vaak mee. Ik denk niet dat deze juweeltjes uit de jungle dat overleven.
Wij rijke westerlingen keuren dit natuurlijk sterk af, maar voor de arme bergbewoners gaat het vooral om overleven en speelt natuurbescherming nauwelijks een rol. Dieren kom je vrijwel niet tegen door de intensieve jacht. Veel woudreuzen zijn er niet meer over, in officiële natuurreservaten wordt voortdurend gekapt, en zelfs tuinbouw bedreven. Alleen op steile hellingen zijn nog relatief ongeschonden lappen wildernis te vinden. Ondanks deze beperkingen hebben we een aantal interessante planten “gescoord”!
Plantenjacht – zoeken en verzamelen
Ik hoor u al vragen “mag dat zo maar?” – nee natuurlijk niet. Er komen steeds meer beperkingen. Officieel heb je een vergunning nodig om het bos in te gaan en een gids. Alleen met de nodige vergunningen mag je op kleine schaal wat zaden en stekken verzamelen. De schade die bij de plantenjacht aan de natuur wordt toegebracht is, vergeleken met de schade die de bergstammen aanrichten, nihil. Er zijn al enkele plantensoorten in botanische tuinen terecht gekomen vlak voordat ze in het wild zijn uitgestorven! Wij ontmoetten gelukkig enkele Ierse planthunters, waarmee we met gidsen de jungle ingetrokken zijn.
De communicatie met Vietnamezen en bergstammen gaat vaak moeilijk. De enige taal die iedereen begrijpt, is lichaamstaal. De app “Translate” op onze mobieltjes, die zinnen vertaalt van het Nederlands naar het Vietnamees en terug, heeft ons af en toe geholpen. Desondanks was het vaak lastig om aan de gids duidelijk te maken wat voor planten we zochten. Gelukkig deden de meeste Vietnamezen hun uiterste best om ons ter wille te zijn; het zijn zeer voorkomende, vriendelijke mensen.
Bamboe in de bergen
Fijnbladige bamboe op de ruim 3400 m hoge top van de Fansipan
Bamboe kom je overal in Vietnam tegen, zowel in het wild als gecultiveerd. Op de top van de hoogste berg in Vietnam, de Fansipan (3134 m hoog), groeien twee soorten bamboe: een lage, fijnbladige soort (heeft gebloeid, zaad is verzameld door Keith Rushforth als KR3032) en een hogere, opgaande soort die doet denken aan een Pseudosasa met kleiner blad (KR4558). Er zijn meer mensen op plantenjacht geweest. De klim naar de top duurt 2 dagen en is erg zwaar, maar sinds dit jaar kun je met een kabelbaan naar boven, een opluchting voor onze ietwat verouderde lichamen … Ik hoopte nog zaad te vinden op de top, maar dat was er niet meer. Wel veel afgestorven planten. Op de top kan de temperatuur tot -15 dalen, en het kan er zeer hard waaien. Waarschijnlijk zijn beide soorten daarom hier redelijk winterhard, en bestand tegen felle zon.
De bergbewoners hebben overal hoge Bambusasoorten, afkomstig uit het warmere laagland, aangeplant. Alle aangeplanta Bambusa’s waren bruin behalve de jonge nieuwe halmen. Er was echter geen bloei te zien. Een gids vertelde ons dat de afgelopen winter extreem koud was geweest met wekenlange minimumteperaturen rond -10. Het was dus vorstschade! Ook hier proberen mensen toch planten te kweken die in hun omgeving eigenlijk niet helemaal winterhard genoeg zijn, net als wij dus. Het gaf een sterk gevoel van herkenning.
De top van de Fansipan verandert langzaam maar zeker in een toeristische kermis, overal zijn luidsprekers verstopt in rotsblokken met Vietnamese muziek. Er worden tempels gebouwd en er is een enorm groot restaurant. Er zijn verschillende terrassen en plateaus gebouwd die met trappen te bereiken zijn. Maar je kunt er niet uit ontsnappen – overal staan bewakers. Toch is het betoverend mooi, ik heb er een prachtige zonsondergang meegemaakt. De lucht is op deze hoogte helder, i.t.t. de enorm vervuilde lucht in de steden.
Het verblijf
In Sapa en omgeving branden overal houtvuren en de uitlaatgassen van de talloze motoren maken de lucht vies. Er is vaak geen wind, de smog is enorm en veel mensen dragen een mondkapje om het ergste stof te filteren. Wij hebben heel vaak erg moeten hoesten. Sapa is dus geen plaats om een langere tijd door te brengen helaas, maar in de bergen is de lucht goed. Het is ook mogelijk om primitief onderdak te vinden bij een van de bergstammen, maar dan zit je toch weer in de rook. Kamperen is ook mogelijk, met gidsen en dragers is het te doen als je geen aanleg voor arthrose of reuma hebt; wij hadden echter geen zin om in koude vochtige omstandigheden te overnachten en gingen ’s avonds weer terug naar ons comfortabele hotel in Sapa.
Wat de plantenjacht heeft opgeleverd
Onder de nieuwe aanwinsten zijn enkele Hedychiums, een rood bloeiende lage banaan en een rood bloeiende hoge banaan, een 10tal nieuwe varensoorten, diverse heesters zoals Schefflera fantsipanensis en Polyspora longicarpa allen verzameld op hoogtes tot 2000 m. Veel van de 32 verzamelde soorten moeten nog op naam gebracht worden. Dat zal nog wel enige jaren kosten. Van zaad naar volgroeide plant is een lange weg! Daarna moet nog blijken of deze planten in ons klimaat kunnen groeien.
Een sierbanaan: Musa splendida, die in de kas een zwak groeiende plant blijkt te zijn.